- سلام ۹۲۹ هزار دانش‌آموز اصفهانی به مهر
- امسال ۴۷۹ هزار و ۴۹ دانش‌آموز در مقطع ابتدایی، ۲۰۸ هزار و ۴۴۲ نفر در مقطع متوسطه اول و ۱۷۸ هزار و ۲۸۵ نفر در متوسطه دوم تحصیل می‌کنند
با شروع پاییز، شهر زودتر از خواب بیدار می‌شود. دانش‌آموزانی که دسته‌دسته با لباس‌های یکرنگ و کوله‌پشتی بر دوش در کوچه و خیابان به چشم می‌آیند، هر صبح و ظهر بین خانه و مدرسه در رفت و آمدند تا یک سال دیگر از بهترین لحظات عمرشان را در کلاس درس بگذرانند. ماه مهربانی همچنین این روزها عطر و بوی دانایی را در کوچه و خیابان‌های شهر پراکنده است و با وجود مشکلاتی مانند کمبود معلم و کلاس، شهریه بالای مدارس غیرانتفاعی و گاهی دریافت کمک‌های اجباری به مدارس دولتی، گرانی نوشت‌افزار و کیف و کتاب، شور و نشاط دیدار هم‌کلاسی‌ها در چهره کودکان و نوجوانانی که راهی مدرسه می‌شوند، موج می‌زند.
- ۴۷۹ هزار دانش‌آموز در مدارس ابتدایی
مدیر کل آموزش و پرورش استان اصفهان درباره آمار امسال دانش‌آموزان استان اصفهان می‌گوید: امسال ۴۷۹ هزار و ۴۹ دانش‌آموز در مقطع ابتدایی، ۲۰۸ هزار و ۴۴۲ نفر در مقطع متوسطه اول و ۱۷۸ هزار و ۲۸۵ نفر در متوسطه دوم تحصیل می‌کنند. «محمد اعتدادی» با تاکید بر این‌که هیچ روستایی در استان بدون معلم و مدرسه نمانده است، ادامه می‌دهد: اکنون با کمبود ۱۶ هزار نیروی آموزش و پرورش روبه‌رو هستیم، کمبود فضای آموزشی نیز چالش بزرگی است چون تعداد زیادی از مدارس استان اصفهان تخریبی و فرسوده هستند و اگر همکاری خیران نباشد، تشکیل مدارس دو شیفت و سه شیفت دور از انتظار نیست. با این حال او تعداد زیاد مدارس چندپایه در استان را نشان‌دهنده عزم جدی اداره آموزش و پرورش برای حفظ محیط آموزشی می‌داند و می‌گوید: ۹۵۴ کلاس چندپایه با بیش از ۱۱ هزار دانش‌آموز در استان داریم و با وجود تمامی مشکلات در سرانه آموزشی، مدارس را تعطیل نکردیم تا جایی که در استان اصفهان ۸۵ واحد آموزشی زیر ۵ دانش‌آموز و ۹ مدرسه نیز با یک دانش‌آموز وجود دارد.
- آمار دانش‌آموز بازمانده ازتحصیل
مدیرکل آموزش و پرورش اصفهان در ادامه از وجود ۴ هزار و ۸۰۴ دانش‌آموز بازمانده از تحصیل و ۳ هزار و ۵۸۵ دانش‌آموز ترک تحصیل کرده در استان خبر می‌دهد و می‌افزاید: هزار و ۲۱۹ نفر از دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در پایه اول هستند با این وجود پوشش تحصیلی واقعی در استان اصفهان به ۳۷/۹۸ رسیده که این آمار در شاخص کشوری ۱۶/۹۸ است. اعتدادی فراهم کردن شرایط دسترسی به آموزش برای تمام کودکان لازم‌التعلیم و جذب کودکان لازم‌التعلیم بازمانده از تحصیل را مهم‌ترین هدف شیوه‌نامه انسداد بی‌سوادی می‌داند و می‌گوید: توجه به آموزش دختران به‌ویژه در مناطق روستایی و عشایری و حاشیه شهرها و کاهش آمار بزه اجتماعی و فقر فرهنگی از دیگر اهداف این شیوه‌نامه است که نبود آمار دقیق از افراد تارک و بازمانده از تحصیل، نبود همکاری‌های برون‌سازمانی و بین‌بخشی سازمان‌های مرتبط، ضعف ساختارهای اقتصادی و فرهنگی خانواده‌ها به‌ویژه در مناطق محروم و روستایی که منجر به پدیده مهاجرت از روستا به شهر و معضل حاشیه‌نشینی شده از موانع اجرای این طرح هستند.
- تلاش برای گسترش عدالت آموزشی
از سوی دیگر معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش استان اصفهان با اشاره به تلاش برای برقراری عدالت آموزشی در تمام مدارس، می‌گوید: برنامه ما این است که امسال نیز همه دانش‌آموزان به یک نسبت خدمات آموزشی دریافت کنند، مدارس خاص هم تابع قوانین خاص هستند و برای توزیع دبیران مجرب و باسابقه هم این مساله رعایت شده که به عنوان مثال اگر معلم نمونه‌ای در مدارس خاص مانند استعدادهای درخشان تدریس می‌کند، حتما ساعاتی را نیز در مدارس عادی تدریس داشته باشد.
«محمدرضا ناظم‌زاده» درباره اقداماتی که در راستای پروژه مهر انجام شده نیز توضیح داد: پروژه مهر موضوع جدیدی نیست، این پروژه فرایندی از ساماندهی نیروی انسانی، ثبت نام، تعمیر و تجهیز و اقداماتی است که برای بازگشایی مدارس انجام می‌شود. در این طرح، مدیران با برنامه‌ریزی منسجم اقداماتی را برای بازگشایی مدارس انجام می‌دهند و ادارات آموزش و پرورش نیز با انجام فرایند و تشکیل کارگروه‌ها، برای بازگشایی پرشور و نشاط مدارس در محیطی شاداب و بدون چالش اقدام می‌کنند.
وی اصفهان را یکی از ۳ استان گرفتار کمبود نیروی انسانی در بخش آموزش و پرورش معرفی می‌کند و می‌افزاید: با استفاده از راهکارهای مختلف مانند برون‌سپاری آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و به‌کارگیری نیروهای حق‌التدریس این مشکل تقریبا حل شده است، همانگونه که بهار طبیعت با شور و نشاط مردم همراه است، سرزندگی جامعه نیز بسته به حضور دانش‌آموزان در مدرسه خواهد بود که این امر به وضوح در روز اول مهر نمایان است.
- افزایش ۱۷ درصدی دانش‌آموزان و بازنشستگی معلمان
«سید جواد ساداتی‌نژاد»، نماینده کاشان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به بازنشستگی ۲۵۵ هزار نفر از فرهنگیان تا سال ۱۴۰۰ می‌گوید: در همین بازه زمانی، بیش از ۱۷ درصد به دانش‌آموزان کشور اضافه خواهد شد، به همین دلیل کمبود معلم اصلی‌ترین چالش وزارت آموزش و پرورش است و متولیان باید پاسخ دهند چرا در سال‌های ۹۲ تا ۹۸ ظرفیت دانشگاه فرهنگیان را تا ۳ هزار نفر کاهش دادند.
«محمدجواد ابطحی»، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز درباره اقدامات آموزش و پرورش برای جبران کمبودهای این نظام تاثیرگذار می‌گوید: پس از تصویب آیین‌نامه اجرایی استخدام حق‌التدریس‌ها در هیات دولت، آموزش و پرورش کارهای مقدماتی و مطالعه پرونده‌ها را انجام داده، اما به نظر می‌رسد این اقدامات کافی نباشد و سازمان برنامه و بودجه با سازمان امور استخدامی کشور در خصوص تعداد جذب نیرو به توافق نرسیده‌اند.
به علاوه ادارات آموزش و پرورش شهرستان‌های استان مبادرت به توسعه خرید خدمات آموزشی کرده‌اند که این اقدامات بر خلاف قانون است و راه به جایی نمی‌برد. بر این اساس نماینده خمینی‌شهر در مجلس شورای اسلامی، اقدام درست برای رفع کمبود معلم را استخدام نیروهای جدید و افزایش ساعات تدریس حق‌التدریسی‌ها می‌داند و می‌افزاید: اقداماتی که آموزش و پرورش انجام داده شاید ۷۵ درصد از مشکل کمبود معلم را جبران کند بنابراین به نظر می‌رسد تا آبان‌ماه همچنان درگیر کلاس‌های بی‌معلم در استان اصفهان باشیم.
- برنامه‌های جشن شکوفه‌ها
رئیس اداره دوره اول ابتدایی آموزش و پرورش استان، درباره جشن شکوفه‌ها می‌گوید: در این روز، باید ضمن انتقال آرامش به اولیا در نشاط‌بخشی و شادی کودکان بکوشیم. «نسرین باباپور» ادامه می‌دهد: تلاش کنیم برنامه‌های روز شکوفه‌ها کودک‌محور باشد، به گونه‌ای که مخاطب این برنامه یعنی دانش‌آموز ورودی پایه اول احساس شور و نشاط و شادی داشته باشند.
- جبران کمبود فضاهای آموزشی تا پایان سال
غلامحسن سخایی- معاون پژوهش، برنامه‌ریزی و نیروی انسانی اداره کل آموزش و پرورش اصفهان:با شروع سال تحصیلی جدید، دست‌کم ۹۲۰ هزار دانش‌آموز در مدارس دولتی، غیردولتی و بزرگسال در ۷ هزار و ۴۰ کلاس درس با ۲۸ هزار نیرو مشغول به تحصیل خواهند شد. سال گذشته آموزش و پرورش استان با کمبود دست‌کم ۱۲ هزار نیرو روبه‌رو شد که امسال با بازنشسته شدن حدود ۴ هزار نیرو، این کسری به بیش از ۱۵ هزار نفر رسید. با رایزنی‌های انجام شده و استفاده از نیروهای خدمات آموزشی، سرباز معلم، نیروهای حق‌التدریس شاغل و بازنشسته، ورودی‌های دانشگاه فرهنگیان، نیروهای خرید خدمت و ماده ۲۸ (استخدام‌های جدید) کمبود نیرو تا حد بسیاری برطرف شده است. سال گذشته نیز با به کارگیری هزار و ۱۵۰ نیرو به شکل استفاده از ظرفیت معاونان مدرسه، سرپرست کارگاه، مربی پرورشی و مشاور مدرسه و همچنین به کارگیری یک هزار و ۷۰۰ مربی پیش‌دبستانی، کمبود نیرو در مدارس جبران شد. اما با توجه نزدیک شدن تعداد زیادی از نیروها به موعد بازنشستگی، استان اصفهان تا ۳ سال آینده با معضل بزرگ کمبود نیرو روبه‌رو خواهد بود، زیرا ورودی و خروجی نیروها با هم همخوانی ندارد.
البته این روش‌های جبران نیرو از همه سطوح بر کیفیت آموزش تاثیرگذار خواهد بود چراکه بهترین نیروهای به کارگرفته شده از ورودی‌های دانشگاه فرهنگیان، خرید خدمات و نیروهای تازه استخدام هستند و در عوض نیروهای بازنشسته به علت فاصله سنی و به‌روز نبودن از جایگاه پایین‌تری در آموزش برخوردارند. از سوی دیگر، با توجه به فضاهای ناامن و قدیمی که مورد تایید اداره کل نوسازی اصفهان قرار نگرفته است، به ناچار تعدادی از مدارس به حالت دونوبته درآمده تا به این شیوه بتوان به جبران کمبود مدارس پرداخت. امیدواریم با تحویل حدود ۱۰۰ پروژه تا آخر سال ۹۸ از سوی نوسازی مدارس که حدود ۸۰ درصد آن توسط خیرین ساخته شده است کمبود فضای آموزشی در استان جبران شود.
- نواختن زنگ مدرسه برای ۲۶۰ هزار دانش‌آموز یزدی
- معاون پژوهشی آموزش و پرورش یزد: امسال هیچ دانش‌آموزی در یزد به دلیل کمبود تجهیزات آموزشی از تحصیل باز نمی‌ماند
سارا گلابگیریان- یزد- خبرنگار: زنگ مدارس استان امروز به صدا درمی‌آید و ۲۶۰ هزار دانش‌آموز یزدی از مقطع پیش‌دبستانی تا متوسطه دوم روی نیمکت‌های مدرسه خواهند نشست. جمعیت دانش‌آموزی سال گذشته استان ۲۵۰ هزار نفر بود که این نشان می‌دهد آمار دانش‌آموزان مدارس استان رو به افزایش است. ۲۰ هزار نفر از این تعداد، پیش‌دبستانی‌ها هستند که خود را برای ورود به مقطع ابتدایی آماده می‌کنند و بقیه نیز پشت میزهای کلاس اول تا پایان متوسطه می‌نشینند.
کمبود مدرسه همیشه در استان وجود داشته و نگرانی‌های بسیاری نیز درباره مدارس در حال تخریب بیان شده اما این خبرها هر سال با شروع مدارس داغ شده و دوباره به فراموشی سپرده می‌شود. اما خبر خوش این‌که امسال قرار است ۲۰ مدرسه و سالن جدید برای دانش‌آموزان استان به مناسبت آغاز سال تحصیلی در مهرماه به بهره‌برداری برسد اما هنوز هم بیش از ۳۶۰ مدرسه در استان نیاز است که برای تامین آن باید هزینه هنگفتی پرداخت شود. انجمن نوسازی مدارس استان یزد در تلاش است که با جذب کمک‌های خیری نیاز آموزشی استان را تامین کند، به طوری که استان یزد در حوزه جذب مشارکت خیرین رتبه اول را در کشور دارد. امسال هم ۳۶۰ مدرسه جدید نیاز است و ۳۰ درصد از مدارس استان در حال تخریب و خطرناک هستند اما باز هم شروع سال تحصیلی را با ورود دانش‌آموزان به مدارس جشن می‌گیریم تا آنها با آرامش خاطر و بدون احساس کمبود به فراگیری درس بپردازند و همچون گذشته یزدی‌ها را در کشور از حیث علمی سربلند کنند.
- شروع سال تحصیلی در ۱۴۰۰ مدرسه
معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد از ورود ۲۶۰ هزار دانش‌آموز یزدی به مدارس استان همزمان با بازگشایی مدارس خبر می‌دهد و می‌افزاید: ۲۰ هزار نفر از این دانش‌آموزان در مقطع پیش‌دبستانی و بقیه از کلاس اول تا پایان متوسطه هستند. «علیرضا مصباح‌فر» با بیان این‌که این تعداد دانش‌آموز در ۱۴۰۰ مدرسه تحصیل خواهند کرد، ادامه می‌دهد: مدارس استان از لحاظ فیزیکی برای دانش‌آموزان فعلی کافی نیست اما از لحاظ کالبدی، فضای آموزشی مورد نیاز تامین شده است.
وی با تاکید براینکه هیچ دانش‌آموزی در استان به دلیل کمبود فضا و تجهیزات آموزشی از تحصیل باز نخواهد ماند، ادامه می‌دهد: البته کسانی که به دلایل شخصی به ثبت‌نام در مدارس اقدام نکنند، مشمول این وضعیت نیستند. معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد اضافه می‌کند: با تدابیر اندیشیده شده و توجه به فضاهای کالبدی، برخی از مدارس استان به صورت دو شیفت دایر شده است. وی می‌افزاید: ۵/۱۲ درصد از دانش‌آموزان استان در سال تحصیلی جدید در مدارس غیردولتی و مابقی در مدارس دولتی تحصیل می‌کنند. مصباح‌فر درباره وضعیت مدارس فرسوده و استفاده از این فضاهای آموزشی می‌گوید: ۳۰ درصد از کلاس‌های درس استان استاندارد لازم را ندارند و خطرآفرینند. مواردی که امکان بازسازی وجود داشته با تامین زمین از سوی اداره کل آموزش و پرورش استان نسبت به جلب مشارکت خیر و بازسازی مدرسه اقدام شده است.
وی ادامه می‌دهد: اما با توجه به ضرورت تامین کلاس‌های درس مورد نیاز و نبود امکانات برای نوسازی کلاس‌های مدارس فرسوده، بخشی از این مدارس تعمیر شده و در سال تحصیلی جدید دایر است. معاون پژوهشی و برنامه‌ریزی اداره کل آموزش و پرورش استان یزد درباره نیاز استان به مدارس جدید اظهار می‌کند: شهرک‌های جدیدی که در استان ساخته شده است معمولا از مراکز آموزشی دورند از این رو والدین مجبورند که فرزندانشان را در مدارس مرکز شهر ثبت‌نام کنند که مشکلات بسیاری ایجاد می‌شود. وی تاکید می‌کند: در این شرایط مجبوریم فضاهای آموزشی در این شهرک‌ها بسازیم اما اعتبار مورد نیاز تامین نشده، از این رو باید تدابیری اندیشیده شود که ساخت‌وسازهای جدید در کنار فضاهای آموزشی موجود صورت گیرد.
بهره‌برداری از ۲۰ مدرسه و سالن جدید
معاون مشارکت‌های مردمی اداره کل نوسازی مدارس استان یزد از بهره‌برداری از ۲۰ مدرسه و سالن برای دانش‌آموزان استان همزمان با شروع سال تحصیلی خبر می‌دهد. «حامد رخسارپور» ادامه می‌دهد: استان به ۳۶۰ مدرسه جدید نیاز دارد و ۳۰ درصد از مدارس موجود نیز در حال تخریب هستند، در نتیجه در تلاش هستیم که نیازها را با همکاری و مشارکت خیران تامین کنیم. وی اضافه می‌کند: استان یزد بیش از هزار خیر مدرسه‌ساز دارد که بیش از هزار مدرسه را در جای‌جای استان ساخته‌اند و استان یزد از حیث جذب مشارکت خیرین مدرسه‌ساز رتبه اول کشور را دارد.
معاون مشارکت‌های مردمی اداره کل نوسازی مدارس استان یزد اظهار می‌کند: بسیاری از پروژه‌های ساخت مدارس از سوی خیرین در حال انجام است که در برخی موارد کار به صورت مشارکتی و گاهی نیز به صورت کامل با کمک خیر انجام می‌شود. وی درباره نیازسنجی ساخت مدرسه در استان می‌گوید: نیازسنجی از سوی اداره کل آموزش و پرورش استان انجام شده و سپس زمین در اختیار اداره کل نوسازی مدارس استان قرار می‌گیرد و در ادامه با جذب خیران به ساخت مدارس جدید اقدام می‌شود. رخسارپور می‌افزاید: مشارکت خیران استان در امر مدرسه‌سازی در همه جای استان خوب است اما میزان مشارکت در شهرستان‌های میبد و یزد به ترتیب بیشتر است. وی درباره نیازسنجی مدارس مورد نیاز می‌گوید: ساخت مدرسه بیشتر در مناطق محروم، شهرک‌های جدید و مدارس تخریبی اولویت‌بندی شده است اما نکته قابل توجه این است که همه محله‌ها به‌ویژه در شهر یزد مدرسه خیرساز دارند.
۲۰۶ هزار دانش‌آموز چهارمحال و بختیاری در راه مدرسه
شکوفه‌های چهارمحال و بختیاری در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید راهی مدارس شدند و مدرسه‌ها را شکوفه باران کردند. به گزارش ایرنا، مدیر کل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری در آیین جشن شکوفه‌ها در دبستان دخترانه «الهام» شهرکرد گفت: در سال تحصیلی جدید بیش از ۲۰۶ هزار دانش‌آموز در سامانه آموزش و پرورش استان ثبت‌نام کردند که از این تعداد حدود ۱۹ هزار نفر دانش‌آموز کلاس اولی هستند.
«فرحناز قائدامینی» افزود: در سال تحصیلی جدید بیش از ۱۶ هزار نوآموز دختر و پسر پیش‌دبستانی نیز در مدارس استان آموزش‌های لازم را فرا می‌گیرند. وی اظهار کرد: ۸ هزار و ۳۳۱ دانش‌آموز پایه اول در مناطق روستایی و ۱۱ هزار و ۳۲۰ دانش‌آموز شهری امسال وارد مدرسه شدند. قائدامینی افزود: از این تعداد ۹ هزار و ۶۸۲ دانش‌آموز دختر و ۹ هزار و ۹۶۹ دانش‌آموز پسر در یک‌هزار و ۲۷ مدرسه استان مشغول به تحصیل شدند. در استان چهارمحال و بختیاری ۲ هزار و ۸۰۰ فضای آموزشی فعال است.
- اهمیت تحصیل در خانواده‌های یزدی
تحصیل یک امر مهم برای بسیاری از خانواده‌های یزدی است، موید این ادعا تلاش والدین برای درخشش فرزندانشان در کنکور است و بیش از ۲ دهه صدرنشینی دانش‌آموزان یزدی در کنکور نشان می‌دهد که خانواده‌های یزدی از هیچ تلاشی در امر تحصیل فرزندانشان دریغ نمی‌کنند. امسال قرار است ۲۶۰ هزار دانش‌آموز یزدی راهی کلاس‌های درس شوند و هر سال دانش‌آموزان بیشتری در معرض رقابت در ماراتن کنکور قرار می‌گیرند، از این رو انتظار والدین یزدی از سیستم آموزشی استان به مراتب بیشتر از سایر استان‌های کشور است. با این اوصاف اداره کل آموزش و پرورش استان هم تلاش کرده است که بهترین امکانات و شرایط را برای تسهیل تحصیل دانش‌آموزان یزدی فراهم کند تا آنها باز هم در کشور بدرخشند و افتخار کسب کنند.
- آمادگی شهر برای آغاز سال تحصیلی
شهرداری یزد هر سال تمهیدات خاصی را به مناسبت بازگشایی مدارس در دستور کار قرار می‌دهد که از جمله آن می‌توان به رنگ‌آمیزی دیوارهای مدارس، مرمت خطوط عابر پیاده و سایر اقدامات ترافیکی برای جلوگیری از بروز هرگونه مشکل برای دانش‌آموزان اشاره کرد. از سوی دیگر تقویت ناوگان حمل و نقل عمومی و ساماندهی سرویس‌های مدارس را نیز در دستور کار قرار می‌دهد تا ایمنی ترافیکی در شهر جاری شود.
شهردار یزد در این باره می‌گوید: شهرداری یزد طبق روال گذشته نسبت به ساماندهی محیط شهر برای بازگشایی مدارس اقدام کرده که از جمله این اقدامات می‌توان به نوسازی و خط‌کشی مجدد خطوط عابر پیاده در شهر با برنامه‌ریزی و طرح جدید بعضا به صورت رنگی برای جلب توجه دانش‌آموزان و رانندگان اقدام کرده است. «جمال‌الدین عزیزی» می‌افزاید: نظافت و تمیزی دیوار و محوطه بیرونی مدارس، ایجاد تونل گل برای برخی از مدارس برای ورود دانش‌آموزان به مدارس و زیباسازی و ایمن‌سازی محیط اطراف مدارس از جمله دیگر اقداماتی است که شهرداری یزد به مناسبت بازگشایی مدارس انجام داده است.
رئیس سازمان حمل‌ونقل بار و مسافر شهرداری یزد درباره آماده‌سازی ناوگان برای تردد دانش‌آموزان به مدارس می‌گوید: سرویس‌های مدارس با همکاری آموزش و پرورش به صورت کاملا استاندارد برای خدمات‌رسانی به دانش‌آموزان مهیا شده است. «محمدرضا شفیعی» می‌افزاید: بازدید از مینی‌بوس‌های سرویس مدارس نیز انجام و لیبل‌هایی در سرویس مدارس نصب شده است که نشان ایمن بودن آنها برای استفاده دانش‌آموزان است.
هر خودرویی که این لیبل را ندارد، مورد تایید نیست و باید از سوی والدین در مدرسه پیگیری شود. وی همچنین به آمادگی ناوگان حمل و نقل عمومی شهر برای بازگشایی مدارس اشاره می‌کند و می‌افزاید: ۲۱۰ دستگاه اتوبوس برای بازگشایی مدارس آماده‌سازی شده است. رئیس سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری یزد با بیان این‌که بیشترین جابه‌جایی دانش‌آموزان به مدارس با سرویس انجام می‌شود، می‌گوید: شاید بتوان گفت که به طور متوسط ۲۰ تا ۳۰ درصد از دانش‌آموزان از اتوبوس برای رفتن به مدرسه استفاده می‌کنند.
نظر شما